Kaos Teoremi

Next filmini izlediniz mi? Hani başrolde Nicolas Cage’in oynadığı? İzlemediyseniz de şunu bilmeniz yeterli, başrol karakteri 2 dakika sonra gerçekleşebilecek bütün senaryoları görebiliyor ve ona göre en iyi seçeneği seçerek hayatına devam ediyor. Peki iki dakika sonrasını görmek bizim hayatımızda ne kadar büyük bir değişikliğe sebep olabilir  ya da iki dakika sonra ne yapacağımızı bilmemiz bize ne fayda sağlar? İşte tam burada kaos teoreminden bahsetmek istiyorum. Kaos teoremi, karışık ve öngörülemez olayların sonuçlarını tahmin etmek ya da belirlemekte kullanılan bir teoridir buna örnek vermek gerekirse hava türbülansları, hava durumu, borsa gibi her an değişen ve öngörülmesi çok zor olan olaylardır. Peki neden bu konuları ön göremiyoruz ya da %100 kesin bir oranla hesaplayamıyoruz? Çünkü başlangıç koşullarını tam olarak bilemiyoruz eğer başlangıç koşullarını tam olarak bilirsek tam olarak ne olacağını tahmin edebiliriz. Bu düşünceye örnek olarak şunu verebilirim: eğer bir madeni parayı havaya attığımızda atış hızı,  yüzeylerin ağırlık oranları, rüzgar … gibi bütün faktörleri bilsek o madeni paranın hangi yüzeyinin üstüne düşeceğini bilebiliriz fakat başlangıç koşullarını bu kadar hassas ölçebilecek bir imkana sahip olmadığımız için sadece tahminden ibaret kalıyoruz. Ayrıca bu duruma ek olarak kelebek etkisi denilen bir olay da karşımıza çıkıyor. Genel itibariyle bizim ölçebileceğimiz başlangıç koşulları mevcut oluyor (paranın yüzeyleri arasındaki ağırlık farkı gibi), fakat ölçemeyeceğimiz kadar küçük olan başlangıç koşullarından dolayı sonuçlarımızda yine bir kesinlik söz konusu olamıyor. Bunu da kelebek etkisi denilen şu durumla açıklıyorlar” Çin’de bir kelebek kanat çırparsa, bu 3 ay sonra Amerika’da bir kasırgaya sebep olabilir”.  Akıllar biraz karıştı biliyorum kelebek ve kasırga ne alaka; o kadar küçük bir etmen böyle bir sonuca nasıl sebep oluyor?

Şunu söyle açıklamak isterim; 5 santimetrelik bir domino taşı kendisinin 1,5 katı büyüklüğünde başka bir domino taşını devirebilir. Ve eğer bir domino taşını dizerken sürekli bir önceki taştan 1,5 kat büyük bir domino taşıyla dizersek 23.domino taşı bir Eyfel kulesi kadar uzun olacak ve bu durumu 57. adıma kadar devam ettirirsek Dünya ile Ay arasındaki uzaklık kadar büyüklükte bir domino taşı koymamız gerekecek. Ve eğer 5 santimetrelik domino taşına dokunursak bu etki 57.adımdaki domino taşını devirecek kadar büyür. İşte kelebek etkisinin en canlı örneklerinden biri buydu. Ve en çok sevdiğim sözlerden biri de şudur; Başlangıcın sonuca etkisi sonsuzdur. Yani ben bir şeye başladığım zaman bunun sonucunda yaptığım şeylerle ilişkili olarak her şeye ulaşmam mümkündür. Kaos teorisine geri dönersek, küçük başlangıç koşullarının zaman içindeki etkisi büyüdüğü için ne kadar uzak bir zamanı tahmin etmek istersek kesinlik oranı o kadar düşüyor; ve bu da belirsizliğe yer açıyor. Kaos teorisiyle ilgili söylenebilecek çok şey olduğunu biliyorum genel itibariyle size bir taslak çıkarmak istedim bundan sonrası daha çok fizik ile ilgili ve ben şahsen bu konuları açıklama cesaretine girişmiyorum J . Ama eğer siz bunu araştırırsanız Einstein’nın “Tanrı zar atmaz.” sözünün sebebini öğreneceğiniz garantisini verebilirim J. Pekii bu teori bizim hayatımızda nasıl bir yere sahip diye düşündüğümüzde genel itibariyle hayatta her şeyin mümkün olduğunu ve bunu yönetebileceğimizi düşünüyorum. Sadece bunun farkında olmak ve yeterince istemek ile bu mümkün.

Bu kadar şey anlattıktan sonra ilk soruma geri dönersem iki dakika sonrasını görebilmek hayatımızda sizce neleri değiştirebilir ? J